Twijfel je over een master en vraag je je af wat je jaarlijks kwijt bent aan collegegeld en bijkomende kosten? Je bent niet de enige. In dit artikel geef ik je een helder overzicht van de tarieven, het verschil tussen wettelijk collegegeld en instellingscollegegeld, en wat dit concreet betekent voor jouw situatie. Ook lees je hoe het zit met studiefinanciering, premasterkosten en uitzonderingen voor een tweede master. Op basis van mijn ervaring met advies aan masterstudenten zet ik praktische tips en rekenvoorbeelden erbij, zodat je met vertrouwen kunt plannen en kiezen.
Wettelijk collegegeld en instellingscollegegeld in het kort
In Nederland betaal je voor een master of je nu aan een universiteit of hogeschool studeert altijd collegegeld. Er zijn grofweg twee smaken: wettelijk collegegeld en instellingscollegegeld. Welk tarief voor jou geldt, hangt vooral af van je nationaliteit of verblijfsstatus én of je al eerder een vergelijkbare graad behaalde.
Wettelijk collegegeld wordt jaarlijks door de overheid vastgesteld. Richtbedragen waar je mee kunt rekenen: voor studiejaar 2025 2026 is het wettelijk tarief € 2.601. Voor 2026 2027 is dit € 2.695. Sommige instellingen hanteren voor deeltijd of duaal een lager wettelijk tarief, vaak rond € 1.914 in 2025 2026 en € 1.984 in 2026 2027. Check dus altijd de pagina van jouw opleiding voor het exacte bedrag.
Instellingscollegegeld wordt door de onderwijsinstelling bepaald en ligt hoger dan het wettelijk tarief. De hoogte varieert per opleiding en instelling. Als indicatie: tweede mastertarieven liggen vaak tussen circa € 16.300 en € 21.200, terwijl tarieven voor studenten met een niet EU of EER nationaliteit regelmatig tussen circa € 19.900 en € 24.900 uitkomen. Sommige instellingen publiceren ook voorbeeldbedragen, zoals € 21.600 of € 22.300 voor niet EU of EER en € 16.600 of € 17.200 voor een tweede Nederlandse master.
Wanneer betaal je welk tarief
Eerste master
Ga je voor het eerst een master doen en voldoe je aan de nationaliteitsvoorwaarden voor het wettelijk tarief bijvoorbeeld Nederlands, EU of EER, Zwitsers of Surinaams dan betaal je in de regel het wettelijk collegegeld. Dit geldt voor voltijd, en vaak ook voor deeltijd of duaal met soms een lager deeltijdtarief per instelling.
Tweede master
Heb je al een Nederlandse master afgerond en start je een nieuwe master, dan betaal je doorgaans instellingscollegegeld. Er zijn wel gunstige uitzonderingen zie hieronder. De hoogte verschilt per instelling en per opleiding. Om teleurstellingen te voorkomen raad ik aan om het precieze tarief op de opleidingspagina of bij de studentenadministratie te controleren.
Uitzonderingen onderwijs of zorg
Start je na het behalen van je eerste master met een master in het onderwijs of de gezondheidszorg, dan mag je in veel gevallen alsnog het wettelijk tarief betalen, mits je aan de nationaliteitsvoorwaarden voldoet. Ook wanneer je een tweede master start terwijl je nog ingeschreven staat voor je eerste en je zonder onderbreking doorloopt, kan je bij sommige instellingen onder voorwaarden het wettelijk tarief blijven betalen gedurende de nominale duur plus een extra jaar.
Nationaliteit en verblijfsvergunning
Naast nationaliteit kunnen bepaalde verblijfsvergunningen recht geven op het wettelijk tarief. Denk aan verblijfsvergunningen type II, III, IV of V, of familieleden van EU burgers. Heb je een niet EU of EER nationaliteit en val je niet onder een uitzonderingsregeling, dan betaal je meestal het instellingscollegegeld. Let op dat een verblijfsvergunning uit een ander EU land niet automatisch verblijfsrecht in Nederland geeft, maar soms wel recht op het wettelijk tarief onder voorwaarden.
Premaster en schakelprogramma
Volg je eerst een premaster of schakelprogramma, dan betaal je daarvoor een vergoeding die is gebaseerd op een proportioneel deel van het wettelijk collegegeld. Als richtlijn: in 2025 2026 bedragen de kosten ongeveer € 43,37 per EC en € 1.301 voor 30 EC. In 2026 2027 is dat ongeveer € 44,93 per EC en € 1.348 voor 30 EC. Volg je gelijktijdig een bachelor of master tegen het wettelijk tarief, dan betaal je in sommige gevallen één keer het volledige wettelijke collegegeld en kun je voor de premaster een Bewijs Betaald Collegegeld gebruiken. Restitutie bij tussentijds stoppen is vaak niet mogelijk, dus plan je studietraject zorgvuldig.
Studiefinanciering en andere steun
In principe heb je recht op zeven jaar studiefinanciering. Ga je een master doen, dan kan de maximale duur worden verlengd afhankelijk van de wettelijke duur van jouw master. Hoeveel jij precies krijgt en hoelang, hangt af van je vooropleiding en je nieuwe inschrijving. Een postinitiële master komt niet in aanmerking voor studiefinanciering. Kijk voor de actuele voorwaarden en rekenvoorbeelden altijd bij DUO.
Heb je een ondersteuningsbehoefte bijvoorbeeld door een chronische ziekte, functiebeperking, psychische klachten, zwangerschap of mantelzorg en loop je studievertraging op, dan kun je bij je instelling vaak een beroep doen op het Profileringsfonds voor financiële ondersteuning. Universiteiten en hogescholen zijn verplicht zo’n fonds te hebben. Informeer bij je studentendecaan of studentenbalie naar de procedure en benodigde documenten.
Voorbeelden van totale kosten
Scenario 1 Een student met EU nationaliteit volgt een eenjarige master met wettelijk tarief in 2026 2027. Collegegeld: € 2.695. Reken daarnaast op studiemateriaal, een laptop en eventuele reiskosten. Veel studenten komen met een totaal van € 4.000 tot € 6.500 uit, afhankelijk van woon en leefsituatie exclusief huur en levensonderhoud.
Scenario 2 Een student met niet EU of EER nationaliteit volgt een tweejarige master. Instellingscollegegeld varieert per instelling. Als je rekent met ongeveer € 22.200 per jaar, kom je op circa € 44.400 voor de volledige master, exclusief levensonderhoud en verzekeringen. Budgetteer ruim voor visum, zorgverzekering en boeken.
Scenario 3 Tweede master voor een student met EU nationaliteit buiten onderwijs of zorg. Stel dat de opleiding € 17.200 per jaar kost. Voor een eenjarige master is dat bedrag je grootste kostenpost. Check wel of jouw opleiding mogelijk hoger of lager uitvalt door faculteitsspecifieke tarieven.
Scenario 4 Premaster van 30 EC in 2026 2027. Tarief circa € 1.348. Volg je daarnaast al een opleiding tegen het wettelijk tarief, dan kan een Bewijs Betaald Collegegeld uitkomst bieden. Informeer vroegtijdig bij beide instellingen om dubbele betalingen te voorkomen.
Praktische tips om grip op je kosten te houden
1. Controleer het juiste tarief voor jouw opleiding Instellingstarieven verschillen sterk per faculteit. Ga altijd naar de pagina van jouw master en zoek het specifieke bedrag voor het komende studiejaar.
2. Check je status vroeg Heb je een verblijfsvergunning of doe je een tweede master in onderwijs of zorg, dan kan je mogelijk tegen wettelijk tarief studeren. Laat de studentenadministratie je documenten tijdig beoordelen.
3. Combineer slim met een premaster Soms kun je met een Bewijs Betaald Collegegeld besparen. Stem inschrijfmomenten en trajecten goed af, zodat je niet onnodig dubbel betaalt.
4. Maak een realistische begroting Neem collegegeld, boeken, software, verzekeringen, reiskosten en onvoorziene uitgaven mee. Houd rekening met jaarlijkse indexatie van instellingstarieven.
5. Verken je opties Oriënteer je op de inhoud van de master en de kostenstructuur. Lees bijvoorbeeld wat een master inhoudt op wat is een master opleiding en onderzoek welke richting bij je past via welke opleiding past bij mij. Twijfel je tussen routes, vergelijk dan ook de kosten van een hbo vervolg via wat kost een hbo opleiding.
Veelgemaakte misverstanden
Het wettelijk tarief is overal gelijk Het basisbedrag wel, maar deeltijdtarieven en uitzonderingen kunnen per instelling verschillen. Controleer dus de opleidingspagina.
Een tweede master is altijd onbetaalbaar Niet per se. In onderwijs of zorg val je vaak terug op het wettelijk tarief. Ook overgangsregelingen kunnen soms gunstiger uitpakken.
Premasters zijn gratis of bijna gratis Onjuist. Je betaalt per EC een proportioneel tarief met een maximum gelijk aan het wettelijk collegegeld.
Waarom je mij kunt vertrouwen
Als studieadviseur heb ik honderden studenten begeleid bij hun route naar een master. Wat ik telkens zie, is dat onverwachte kosten zelden echt onverwacht zijn als je vroeg begint met oriënteren en je inschrijvingen en documenten op tijd regelt. De bedragen in dit artikel zijn indicaties op basis van publieke informatie van universiteiten en DUO. Gebruik ze als startpunt en verifieer het actuele bedrag bij jouw opleiding.
De vraag wat kost een master opleiding heeft niet één antwoord, maar je kunt wél snel richting bepalen. Voor wie aan de voorwaarden voldoet, ligt het wettelijk tarief rond € 2.601 tot € 2.695, terwijl instellingscollegegeld bij een tweede master of voor studenten met een niet EU of EER nationaliteit flink hoger kan zijn. Premasters reken je af per EC en studiefinanciering hangt af van je traject en duur.
Maak vandaag nog een overzicht van je persoonlijke situatie, check het tarief bij je beoogde opleiding en laat waar nodig je status beoordelen door de studentenadministratie. Zo ga je goed voorbereid en zonder financiële verrassingen je master in.
Wat kost een master opleiding als ik voor het eerst instroom
Voldoe je aan de nationaliteitsvoorwaarden, dan betaal je doorgaans het wettelijk collegegeld. Dit is ongeveer € 2.601 in 2025 2026 en € 2.695 in 2026 2027. Voor deeltijd hanteren sommige instellingen een lager wettelijk tarief rond € 1.914 en € 1.984. Controleer altijd de pagina van jouw opleiding voor het exacte bedrag.
Wat kost een master opleiding als ik al een master heb behaald
Bij een tweede Nederlandse master betaal je meestal instellingscollegegeld. Dat varieert per instelling en opleiding, vaak grofweg tussen € 16.300 en € 21.200 per jaar. Start je in onderwijs of zorg of liep je zonder onderbreking door vanuit je eerste master, dan mag je in veel gevallen het wettelijk tarief betalen, mits je aan de voorwaarden voldoet.
Wat kost een master opleiding voor studenten met een niet EU of EER nationaliteit
Als je niet aan de voorwaarden voor het wettelijk tarief voldoet, betaal je instellingscollegegeld. Indicatief liggen deze bedragen vaak tussen ongeveer € 19.900 en € 24.900 per jaar, afhankelijk van faculteit en type master. Sommige universiteiten noemen voorbeeldbedragen zoals € 21.600 of € 22.300. Check altijd het exacte tarief van jouw opleiding.
Hoeveel kost een premaster of schakelprogramma
Premasters worden meestal afgerekend per EC, tot maximaal het wettelijk collegegeld. Reken voor 2025 2026 op circa € 43,37 per EC en € 1.301 voor 30 EC. In 2026 2027 is dat ongeveer € 44,93 per EC en € 1.348 voor 30 EC. Soms kun je met een Bewijs Betaald Collegegeld dubbele betaling vermijden als je al wettelijk collegegeld betaalt.
Heb ik bij een master recht op studiefinanciering
In principe heb je zeven jaar recht op studiefinanciering, met mogelijke verlenging afhankelijk van de wettelijke duur van je master. Het hangt af van je eerdere studie en je nieuwe inschrijving. Een postinitiële master komt niet in aanmerking. Voor exacte regels en jouw persoonlijke duur en bedragen kun je terecht bij DUO en je eigen instelling.
