Je leidinggevende laat weten dat je een cursus moet volgen. Mag dat zomaar en wie betaalt de kosten en de tijd die je erin steekt? Die vragen hoor ik vaak in gesprekken met werknemers en HR. In dit artikel krijg je een heldere uitleg wanneer scholing echt verplicht is, wat juist niet verplicht is en hoe het zit met kosten, arbeidstijd en afspraken in de cao. Ik neem je mee langs de belangrijkste regels uit artikel 7:611a BW en de Wet transparante en voorspelbare arbeidsvoorwaarden, met concrete voorbeelden en praktische tips uit mijn adviespraktijk.
Wat betekent verplichte scholing volgens de wet
Volgens artikel 7:611a BW moet de werkgever scholing aanbieden die noodzakelijk is voor de uitoefening van de functie of voor het kunnen voortzetten van de arbeidsovereenkomst. Is scholing op grond van wet of cao verplicht, dan draagt de werkgever alle kosten, geldt de scholing als arbeidstijd en moet deze waar mogelijk onder werktijd worden gevolgd. Denk aan lesmateriaal, examengelden en reiskosten. Deze basis geeft richting bij discussies over de vraag wanneer scholing niet alleen wenselijk maar echt verplicht is.
Wanneer is een opleiding verplicht in de praktijk
In dossiers die ik begeleid zie ik terugkerende situaties waarin scholing verplicht is. Voorbeelden zijn veiligheidstrainingen zoals BHV, het leren werken met een nieuw systeem, het bijhouden van vakbekwaamheid binnen de functie, een verbetertraject bij onvoldoende functioneren of scholing gericht op herplaatsing na een reorganisatie of bij terugkeer naar werk na ziekte. In al deze gevallen geldt dat de scholing direct noodzakelijk is voor het werk waarvoor de werknemer is aangenomen.
Wat valt niet onder verplichte scholing
Niet alles wat leerzaam is, is juridisch verplicht. Opleidingen die gericht zijn op het verkrijgen, behouden of vernieuwen van een beroepskwalificatie vallen in principe buiten de kosteloze verplichting, tenzij wet of cao anders bepaalt. Denk aan trajecten voor gereglementeerde beroepen. Een praktijkvoorbeeld is een BBL traject, dat vaak tot een kwalificatie leidt en daarom meestal niet onder verplichte scholing valt. Lees meer over zo een traject op wat is BBL opleiding. Ook nice to have cursussen voor algemene ontwikkeling horen hier niet bij.
Studiekosten en het studiekostenbeding
Bij verplichte scholing is een studiekostenbeding nietig. Kosten mogen dus niet op de werknemer worden verhaald, ook niet via verrekening. Deze regel werkt direct en geldt ook voor oudere bedingen vanaf 1 augustus 2022. Voor niet verplichte scholing kan een studiekostenbeding wél, mits duidelijk en evenwichtig. Let erop dat een cao aanvullende plichten of juist vergoedingen kan bevatten die voorgaan op individuele afspraken.
Praktisch advies voor werknemer en werkgever
Maak vooraf schriftelijk duidelijk wat het doel van de scholing is, of het om verplichte scholing gaat, welke kosten worden vergoed en wanneer de tijd als arbeidstijd telt. Mijn ervaring is dat een korte notitie of addendum bij de arbeidsovereenkomst veel discussie voorkomt. Overweeg bij niet verplichte scholing een redelijke terugbetalingsregeling met afbouw over tijd. Wil je als werknemer juist investeren in je loopbaan met een eigen keuze, oriënteer je dan op passende opties via welke opleiding past bij mij en bespreek met je werkgever of meefinancieren zinvol is.
Conclusie
Wanneer is een opleiding verplicht? Als de scholing noodzakelijk is voor het uitvoeren of behouden van jouw functie of verplicht is vanuit wet of cao. Dan betaalt de werkgever alle kosten en telt de tijd als arbeidstijd. Valt de opleiding buiten dit kader, dan zijn maatwerkafspraken mogelijk, bijvoorbeeld via een zorgvuldig geformuleerd studiekostenbeding. Leg verwachtingen vooraf vast en voorkom discussies achteraf.
Wanneer is een opleiding verplicht volgens artikel 7:611a BW
Een opleiding is verplicht wanneer deze noodzakelijk is voor de uitoefening van de functie, voor het kunnen voortzetten van de arbeidsovereenkomst of wanneer wet of cao dit voorschrijft. In die gevallen betaalt de werkgever alle kosten, geldt de tijd als arbeidstijd en wordt de scholing zo veel mogelijk tijdens werktijd aangeboden.
Moet de werkgever betalen en is verplichte scholing arbeidstijd
Ja. Wanneer is een opleiding verplicht en kosteloos? Als wet of cao de scholing verplicht stelt of wanneer zij noodzakelijk is voor jouw functie. Dan betaalt de werkgever materiaal, examens en reizen. De scholing is arbeidstijd en hoort bij voorkeur onder werktijd plaats te vinden, zodat je geen vrije uren hoeft in te leveren.
Valt een BBL traject of beroepskwalificatie onder verplichte scholing
Meestal niet. Wanneer is een opleiding verplicht bij kwalificaties? Opleidingen die gericht zijn op het verkrijgen, behouden of vernieuwen van een beroepskwalificatie vallen in principe buiten de kosteloze verplichting, tenzij wet of cao anders bepaalt. Controleer altijd de toepasselijke cao en de wettelijke regels voor jouw beroep.
Mag een studiekostenbeding bij verplichte scholing
Nee. Wanneer is een opleiding verplicht, dan is een studiekostenbeding nietig. Kosten kunnen niet op de werknemer worden verhaald en ook niet worden verrekend. Voor niet verplichte scholing kan zo een beding wél, mits het duidelijk is, redelijk afbouwt en aansluit bij cao regels en de omstandigheden van het geval.
Kan een werkgever je verplichten om buiten werktijd te studeren
Alleen bij niet verplichte scholing kan een werkgever vaak vragen om buiten werktijd te studeren. Wanneer is een opleiding verplicht, dan geldt de tijd als arbeidstijd en hoort de scholing waar mogelijk onder werktijd te gebeuren. Lukt dat niet, spreek dan in elk geval roosters, vergoedingen en rusttijden zorgvuldig af.
